5. Sınıf Yazılı Çözümü

Konu Özetli Etkinlik Kitabı ÜNİTE FEN BİLİMLERİ KUVVETİ TANIYALIM 71 02 ADIM 05 - Kuvvet ve Kuvvetin Ölçülmesi Kuvvet ve Kuvvetin Ölçülmesi ■ Duran cisimleri hareket ettirebilen, hareket eden cisimleri durdurabilen, cisimlerin hareketlerini hızlandırabilen ya da yavaşlatabilen, ci- simlerde şekil veya hareket yönünün değişmesine neden olan etkiye kuvvet denir. Kuvvetin birimi Newton (N) ’dur. Kuvvet dinamometre ile ölçülür. Tüm varlıkları Dünya’nın merkezine doğru çeken kuvvete yerçekimi kuvveti denir. ■ Kuvvetin Örnekleri: Rüzgârın bayrağı dalgalandırması, el arabasının itilmesi, vinçlerin yükü kaldırması, saça sürülen tarağın kâğıt parça- larını çekmesi, mıknatısın demiri çekmesi, cisimlerin yere düşmesi, gemilerin suyun yüzeyinde batmadan hareket edebilmesi gibi birçok örnekte kuvvetin günlük hayattaki etkilerini görebiliriz. ■ Kuvvet uygulandığında şekli değişen ve uygulanan kuvvet kaldırıldığında eski hâline dönebilen maddelere esnek cisim denir. Paket lastiği, balon, yay, sünger, …vb. ■ Kuvvetin Ölçülmesi: Dinamometrenin yapısında sarmal ve esnek özelliğe sahip bir yay ve bu yayın etrafını kapatan bir silindir vardır. Her dinamometrenin ölçüm hassasiyeti ve ölçebileceği kuvvet aralığı aynı değildir. ■ Dinamometrenin kancasına asılan cismin kütlesi artıkça yayda meydana gelen uzama miktarı artar . ■ Dinamometrenin ölçebileceği kuvvetin büyüklüğü yayın kesit alanına (kalınlığına) ve yayın yapıldığı maddenin cinsine bağlıdır. Hassas ölçüm yapmak istediğimiz zaman ince ve esnekliği fazla olan yaylardan oluşan dinamometre kullanırız. 10 N 10 N Aynı maddeden yapılmış ince ve kalın yaylardaki uzama miktarları 10 N 10 N Aynı kalınlığa sahip farklı cins yaylardaki uzama miktarları ■ Dinamometredeki sayı göstergesi eşit bölmelidir . Gösterge üzerindeki en büyük 100 N 10N 10N 10N Ölçebileceği kuvvet değeri ve bölme sayısı verilen dinamometre değer dinamometrenin ölçebileceği en büyük değeri gösterir. ■ Dinamometrelerin ölçebildiği en büyük değerin üzerinde bir kuvvet ölçülmek iste- nirse dinamometrenin yayı; esneklik özelliğini kaybeder ve ölçüm yapamaz . ■ Dinamometrenin ölçebildiği en yüksek kuvvet değerini, dinamometredeki toplam bölme sayısına böldüğümüzde bir bölmenin ölçtüğü kuvvet değerini buluruz. Ör- neğin üzerinde 100 N yazan 10 bölmeli bir dinamometrenin her bir bölmesi 10 N’lık kuvvet değerine karşılık gelir. Bu dinamometre ile yapılan ölçümde uzama miktarı iki bölme ise ölçülen kuvvet değeri 20 N’dır.