6. Sınıf Konu Özeti Etkinlik

Konu Özetli Etkinlik Kitabı ÜNİTE FEN BİLİMLERİ MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ 195 05 ADIM 12 - Yoğunluk Kütle ve Hacim ■ Bir maddenin sahip olduğu madde miktarına kütle denir. Kütle, eşit kollu terazi kullanılarak ölçülür ve genellikle gram (g ) ya da kilogram (kg) birimleriyle ifade edilir. ■ Bir maddenin boşlukta kapladığı alana ise hacim denir. Hacim ölçümünde kullanılan birimler arasında santimetreküp (cm 3 ) , mililitre (mL) ve litre (L ) yer alır. Hacim ölçmek için dereceli silindir , ölçülü kap veya beherglas gibi araçlar kullanılır. ■ Sıvı maddelerin hacmi, doğrudan dereceli silindire dökülerek kolayca ölçülür. Silindirdeki sıvı seviyesinin gösterdiği değer, hacmi verir. ■ Düzgün şekilli katı maddelerin hacmi, ilgili geometri formülleri kulla- nılarak hesaplanabilir. ■ Şekilsiz katı maddelerin hacmi ise sıvı içine daldırılarak bulunabilir. Bu durumda katı madde sıvıya atıldığında taşırdığı sıvı miktarı ölçülür. ■ Katının hacmi şu şekilde hesaplanır Katının Hacmi = Son Hacim − İlk Hacim Bu yöntemle, özellikle düzensiz şekilli katıların hacmi kolayca bulu- nabilir. Yoğunluk ve Maddeleri Ayırt Etmede Önemi 100 200 300 400 500 100 200 300 400 500 100 200 300 400 500 100 200 300 400 500 100 cm 3 200 cm 3 300 cm 3 400 cm 3 ■ Bir maddenin kütlesi arttıkça, hacmi de genellikle aynı oranda artar. Kütle ve hacim her madde için ortak özelliklerdir, bu yüzden yalnızca bu iki özellik kullanılarak maddeler ayırt edilemez. Maddeleri birbirinden ayırmak için yoğunluk gibi ayırt edici özelliklere ihtiyaç vardır. Zeytinyağı Su ■ Yoğunluk, bir maddenin birim hacmindeki madde miktarını ifade eder. Hesaplama yapılırken yoğun- luk, kütlenin hacme bölünmesiyle bulunur. Eğer kütle gram (g), hacim santimetreküp (cm 3 ) cinsin- dense, yoğunluğun birimi gram/santimetreküp (g/cm 3 ) olur. Kütle (g) 80 160 240 320 Hacim (cm 3 ) 100 200 300 400 Kütle/Hacim (g/cm 3 ) 0,8 0,8 0,8 0,8 ■ Örneğin, suyun kütlesi artarken hacmi de aynı oranda artar; bu nedenle yoğunluğu sabit kalır. Farklı maddelerin yoğunlukları birbirinden farklıdır. Aynı hacimdeki farklı sıvılar karşılaştırıldığında, kütlesi fazla olan sıvının yoğunluğu da fazladır. ■ Birbiriyle karışmayan sıvılar bir kaba konulduğunda, yoğunluğu büyük olan sıvı dibe çöker, yoğunluğu az olan ise üstte kalır. Katı cisim- lerin de sıvı içindeki batma veya yüzme durumları yoğunluklarına bağlıdır. Cismin yoğunluğu sıvıdan büyükse batar, küçükse yüzer. Suyun Yoğunluk Özelliği ve Canlılar İçin Önemi: ■ Çoğu madde soğurken büzülür ve yoğunluğu artar. Ancak su, donarken genleşir. Bu nedenle buzun hacmi artar, yoğunluğu azalır ve suyun üzerinde yüzer. Buzun su yüzeyinde kalması, alttaki suyun donmasını engeller. Böylece kış aylarında bile suyun içinde yaşayan canlılar hayatlarını sürdürebilir. Buzun Yüzeyde Kalmasının Canlılar İçin Önemi: ■ Buz, sudan daha az yoğun olduğu için suyun yüzeyinde yüzer. Bu durum, alt katmanlardaki suyun donmasını engeller ve kış aylarında su canlılarının yaşamını sürdürmesini sağlar. Eğer su dipten donsaydı, canlılar için tehlikeli olurdu. Bu özellik, doğadaki dengeyi koruyan önemli bir durumdur.